โอ๊ว ท่านนายกฯ ประยุทธ์ ตอบโต้ยิ่งลักษณ์ได้สะใจแฟนๆ แหม ตัวเองโดนตัดสิทธิเข้าหน่อย บังอาจพูดจ๋อยๆ "ประชาธิปไตยตายแล้ว" ทั้งที่ "เราก็ยังสร้างประชาธิปไตยอยู่ทุกวัน ผมอยากจะบอกว่านี่เป็นประชาธิปไตย ที่ดีกว่าปกติอีก"

ฟังแล้วเป็นปลื้ม ยิ่งกว่าพ่อปลื้ม เราอยู่ในระบอบประชาธิปไตยที่ไม่ปกติแต่ดีกว่าปกติ ประชาธิปไตยที่ไม่ต้องมีการเลือกตั้ง แต่ได้นายกฯ คนดี มีอำนาจยิ่งกว่า 377 เสียง ประชาธิปไตยที่ไม่ทำร้ายความเห็นต่าง เพราะถ้าใครเห็นต่างก็แค่เชิญมาปรับทัศนคติ ประชาธิปไตยที่เอาใจใส่คนจน เพราะดูแลทุกคนโดยไม่ให้มีปากเสียง

เราอยู่ในระบอบที่ดีกว่าปกติจริงๆ อำนาจจากเลือกตั้งไม่เคยปราบทุจริตได้ อำนาจจากเลือกตั้งไม่เคยสั่งล้างท่อน้ำเหม็น แต่พอยึดอำนาจเป็นรัฏฐาธิปัตย์ เลิกรัฐธรรมนูญเขียนรัฐธรรมนูญใหม่ ก็จับทุจริตรัฐบาลเก่าได้ทันใด

แถมท่านยังใจกว้าง ตั้ง สนช. 220 คนมากับมือ แต่เปิดให้ลงมติอย่างอิสระ แล้วพวกเขาก็โหวตกันอย่างเป็นประชาธิปไตย โดยปราศจากแรงจูงใจทางการเมือง ทั้งที่ท่านก็ไม่อยากถูกมอง "รังแกผู้หญิง" แต่ทำไงได้ 190 เสียงเป็นใครบ้างก็ไม่รู้

ประชาธิปไตยจริงๆ นะครับ ไม่เชื่อไปถามครูหยุย ยินดีเอาคอเป็นประกัน ไม่มีใครสั่งครูหยุยได้

เสียอย่างเดียว ฝรั่งมันไม่เข้าใจประชาธิปไตย เที่ยวมาเรียกร้องให้เลิกกฎอัยการศึก ทั้งที่ไม่มีใครเดือดร้อน คนไทยมีความสุขจะตาย ข้าราชการรัฐวิสาหกิจได้ขึ้นเงินเดือน นี่ก็จะได้วันหยุดเพิ่มอีก

อย่าว่าแต่คนไทยเลย เห็นไหม เจสสิกา อัลบา สวยขนาดไหนยังนุ่งบิกินีถ่าย IG ได้ เสียดายไม่ยักไปเดินเกาะเต่า

8 เดือนเข้าไปแล้วนะครับ ไอ้กันยังไม่ยอมปรับทัศนคติ ไม่เหมือนญี่ปุ่นที่จะเชิญท่านไปลงนามรถไฟความเร็วสูง แถมยังมีหน้าอ้างประชาคมโลก ไม่รู้เลยเรอะว่า ชาวโลก 4,700 ล้านคนใน 6,000 ล้านคนเป็นฝ่ายเรา 100%

เจอคำถามสวนว่าถ้าสหรัฐอยู่ในสถานการณ์อย่างประเทศไทย จะใช้กฎอัยการศึกไหม ผู้ช่วยรัฐมนตรีก็ไปไม่เป็น เห็นไหม ฝรั่งโง่กว่าคนไทยอีก เกิดมาทั้งชีวิตไม่เคยเห็นรัฐประหาร เสียชาติเกิด คนไทยสิมีวาสนา เดี๋ยวก็ได้เลือกตั้งเดี๋ยวก็ได้แต่งตั้ง คนดีๆ ในสังคมเราไม่ต้องหาเสียงให้เมื่อยตุ้ม นั่งรอแป๊บๆ ก็มีรัฐประหารชวนมาร่างกติกา

ฝรั่งตีความประชาธิปไตยล้าหลังกว่าเรา ฝรั่งยังเอาประชาธิปไตยปกติ ไม่เอาประชาธิปไตยที่ดีกว่าปกติ ยังให้คุณค่าเสรีภาพ ทั้งที่ศีลธรรมสำคัญกว่า เห็นไหม ให้เสรีภาพ ล้อเลียนศาสนา ถึงโดนฆ่าตายเป็นเบือ คนไทยพากัน สมน้ำหน้า ไม่รู้จักรักษาตัวรอดเป็นยอดดี

ประชาธิปไตยแบบฝรั่งมันก็ทื่อๆ อย่างนี้ มันถือว่าต้องมีหลักนิติรัฐ มีความเสมอภาคภายใต้กฎหมาย ถ้ามีใครฉีกรัฐธรรมนูญ ตั้งตัวเป็นกฎหมาย แล้วบอกให้ประชาชนเคารพกฎหมาย มันก็รับไม่ได้ บอกว่าไม่ชอบธรรม ไม่รู้จักแยกแยะความดีความชั่ว ความดีต้องอยู่เหนือกฎหมายสิ

สนช.ตัดสิทธิยิ่งลักษณ์ ไม่สำคัญหรอกใครตั้ง เพราะ สนช.คนดีเสียอย่าง ครูหยุยเคยโกงใครที่ไหน ครูหยุยแค่ขึ้นเวทีม็อบไม่เอาเลือกตั้ง จำนำข้าวโกงเห็นๆ ชาวนาเคยขายข้าวได้ 7-8 พัน รัฐบาลดันรับจำนำ 15,000 ทำให้ชาวนาคับแค้นจนผูกคอตาย ตัดสิทธิแล้วไม่เห็นมีใครไม่พอใจ มีแค่สิงห์ทอง บัวชุม กับสุรพงษ์ โตวิจักษณ์ชัยกุล 2 คน ประเทศไทยไม่เหมือนอเมริกา บิล คลินตัน อื้อฉาวเรื่องโมนิกา เลวินสกี้ ยังไม่มีปัญญา Impeachment

ประชาธิปไตยแบบฝรั่งไม่เข้าใจคนดี อคติมองทุกคนมีผลประโยชน์ ผู้มีอำนาจทุกฝ่ายต้องตรวจสอบได้ ไม่รู้เลยเรอะว่าท่านไม่ได้เอาสมบัติชาติมาเป็นสมบัติตน ไม่รู้เลยเรอะว่าประเทศนี้มีคนดีเยอะรอสมัครสมัชชาคุณธรรมล้น ประชาธิปไตยแบบฝรั่งไม่ไว้ใจนายทุน ไม่ไว้ใจผู้ถืออาวุธ ไม่ไว้ใจผู้มีตำแหน่ง ตรงข้ามความจริงในสังคมไทย คนดีๆ ทั้งนั้นอยู่ในระบบราชการ ในกองทัพ ในบรรษัท CSR ทายาทเบียร์ยังรักชาติยิ่งกว่าใคร

ว่าที่จริงประเทศไทยเป็นเอกราชมาตั้งแต่เทือกเขา อัลไต เรามีประวัติศาสตร์อันยิ่งใหญ่มาตั้งแต่ประชาธิปไตยฝรั่งยังเป็นวุ้น ไม่เห็นจะต้องไปยึดคำว่า Demo-crazy ตามฝรั่ง ใครจะว่าประชาธิปไตยตายแล้วก็ช่างหัวมัน ให้กระทรวงวัฒนธรรมจัดประกวดคำศัพท์ใหม่ นิยามระบอบการปกครองของคนดีแบบไทยๆ ให้เป็นแบบอย่างแก่ชาวโลก 4,700 ล้านคนดีไหมครับ

อย่าไปใช้มันเลย คำว่าประชาธิปไตยของฝรั่ง

ที่มา:ข่าวสดออนไลน์

เก็บตกเหตุการณ์หลังการรัฐประหาร (1) : รูปธรรมของการใช้อำนาจทหารเพื่อควบคุมการทำงานของสื่อมวลชน

22 พฤษภาคม 2557 คสช.ยึดอำนาจการปกครองและออกประกาศฉบับที่ 4/2557 โดยให้งดรายการประจำสถานีของทุกช่อง เพื่อให้การเผยแพร่ข้อมูลข่าวสารเป็นไปอย่างถูกต้อง แต่คืนวันดังกล่าว ไทยพีบีเอสกลับนำเสนอข่าวสารออนไลน์ผ่านทางเว็บไซต์ยูทูป จนกระทั่งทหารสั่งให้ยุติการออกอากาศรายการข่าวออนไลน์และคุมตัววันชัยตันติวิทยาพิทักษ์รองผู้อำนวยสถานีไปค่ายทหารทันที

ผู้ใช้เฟซบุ๊กชาวไทยบางส่วนระดมโพสต์ข้อความซ้ำๆ เพจบารัค โอบามา และสถานเอกอัคราชทูตสหรัฐอเมริกา ยันคนไทยส่วนใหญ่ขอเตือนอเมริกาอย่าแทรกแซงกิจการภายใน ย้ำ ‘เรามีความสุขดีที่มีการใช้กฎอัยการศึก’

หลังจาก แดเนียล รัสเซล ผู้ช่วยรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศสหรัฐฯ ฝ่ายกิจการเอเชียตะวันออกและแปซิฟิก ปาฐกถาที่สถาบันศึกษาความมั่นคงและนานาชาติ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เมื่อวันที่ 26 ม.ค.ที่ผ่านมา (อ่านรายละเอียด) สร้างปฏิกิริยากับฝ่ายต่างๆ จำนวนมากทั้งเห็นด้วยและไม่เห็นด้วย จนกระทั่ง ดอน ปรมัตถ์วินัย รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงการต่างประเทศ ต้องเชิญ อุปทูตสหรัฐอเมริกา มาคุยเพื่อพูดคุย(อ่านรายละเอียด) พร้อมแสดงความผิดหวังอย่างมาก ถือเป็นการแทรกเเซงการเมืองไทย

ผู้สื่อข่าวรายงานว่า เมื่อวันที่ 29 ม.ค.ที่ผ่านมาจนกระทั่งวันนี้(30 ม.ค.)ที่หน้าเฟซบุ๊กแฟนเพจ ‘U.S. Embassy Bangkok’ ของสถานเอกอัคราชทูตสหรัฐอเมริกา ประจำประเทศไทย รวมทั้งเฟซบุ๊กเพจ ‘Barack Obama’ ของบารัค โอบามา ประธานาธิบดีสหรัฐอเมริกา มีผู้เข้าไปโพสต์ รวมทั้งแสดงความเห็นใต้โพสต์ของเพจดังกล่าว ด้วยข้อความซ้ำๆจำนวนมากว่า นี่คือราชอาณาจักรไทย เป็นประเทศอิสระ ที่สามารถจัดการเรื่องภายในได้ด้วยตัวเอง จึงไม่มีอะไรที่จะต้องเกี่ยวข้องกับคุณ มันไม่ใช่ธุระกงการอะไรของคุณ พวกเราซึ่งเป็นคนส่วนใหญ่ของประเทศ ขอเตือนอเมริกา อย่าแทรกแซงกิจการภายในของประเทศไทย ในเรื่องที่มีการประกาศใช้กฎอัยการศึก เรามีความสุขดีที่มีการใช้กฎหมายนี้

"Here is the Kingdom of Thailand. We are independent country. We can handle all our internal matters by ourselves. We have nothing to do with you. It’s none of your business. We, the majority of Thai people are warning you, don’t interfere in Thailand’s internal affairs regarding Martial Law. We are very happy with this law as it stands."

ตัวอย่างข้อความทั้ง 2 แฟนเพจ

อย่างไรก็ตามในเพจนี้ก็มีผู้เข้าไปแสดงความเห็นแย้งกับการโพสต์ข้อความดังกล่าวซ้ำๆ ด้วย

นอกจากนี้กระปุกออนไลน์รายงานด้วยว่า เฟซบุ๊ก V For Thailand ได้โพสต์ข้อความเชิญชวนให้นักรบไซเบอร์ทั้งหลาย ทำกิจกรรมบทเรียนสั่งสอนสหรัฐอเมริกา ด้วยการขอให้ทุกคนเข้าไปที่เฟซบุ๊กทั้ง 2 เพจดังกล่าว โพสต์ข้อความภาษาอังกฤษข้างต้น ให้มากที่สุด อีกด้วย

ถอดคำบรรยายฉบับเต็ม งานเสวนาทำความเข้าใจปรากฏการณ์ Charlie Hebdo ในประเทศฝรั่งเศส จันจิรา ชี้ หากจะเข้าใจชาร์ลี ต้องเข้าใจพื้นที่ทางประวัติศาสตร์ และวัฒนธรรมการเสียดสีของยุโรป

หมายเหตุ : เมื่อวันที่ 22 ม.ค. 2558 ที่ห้อง ร.102  ชั้น 1 คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ท่าพระจันทร์ ได้มีการจัดงานเสวนาวิชาการ “ทำความเข้าใจปรากฎการณ์ Charlie Hebdo ในประเทศฝรั่งเศส” โดยคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ซึ่งมีวิทยากรทั้งหมด 3 คน ประกอบด้วย ชัยวัฒน์ สถาอานันท์ อาจารย์ประจำคณะรัฐศาตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาตร์ พิจิตรา ศุภสวัสดิ์กุล อาจารย์ประจำคณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และจันจิรา สมบัติพูนศิริ อาจารย์ประจำคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ดำเนินรายการโดย จิติภัทร พูนขำ อาจารย์ประจำคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ภายในงานมีผู้สนใจเข้าร่วมการเสวนา ราว 150 คน

ประชาไทถอดความคำบรรยายฉบับเต็มของวิทยากรแต่ละคน รวมทั้งช่วงตอบคำถาม แบ่งเป็น 4 ตอน โดยในตอนนี้เป็นคำบรรยายของ จันจิรา สมบัติพูนศิริ

จันจิรา สมบัติพูนศิริ : พื้นที่ทางประวัติศาสตร์ กับความหวาดกลัวของยุโรป

พื้นที่ทางประวัติศาสตร์ และวัฒธรรมการเสียดสีในยุโรป

เนื่องจากตัวเองเป็นผู้สอนวิชายุโรป และได้ทำงานวิจัยเรื่องอารมณ์ขัน เลยอยากพาดูยุโรปในฐานะพื้นที่ทางประวัติศาสตร์และพื้นที่ทางวัฒนธรรมคู่กับพัฒนาการของการสีเสียด (satire) ดังที่จะเห็นได้จากกรณี Charlie Hebdo ว่าตรงนั้นมันสะท้อนให้เห็นภาวะทางอารมณ์ และการปะทะกันของพื้นที่ทางวัฒนธรรมในยุโรปขณะนี้อย่างไรซึ่งอาจารย์ชัยวัฒน์ได้กล่าวไว้ถึงเรื่องความกลัวในยุโรปเราจะมาดูกันว่าเป็นอย่างไร

Charlie Hebdo เป็นนิตยสารการ์ตูน ที่ทำการ์ตูนล้อเลียนโดยเป้าหมายที่สำคัญคือ ศาสนา ดังจะเห็นได้ว่าทุกศาสดาของทุกศาสนาโดนล้อเลียนหมด ทั้งหมดนี้สะท้อนว่า Charlie Hebdo เป็นนิตยสารที่ไม่พยายามพูดในสิ่งที่ถูกต้องทางการเมือง(politically incorrect) อะไรก็ตามที่เราเห็นว่าเป็นเรื่องที่เราควรจะเคารพความแตกต่างทางศาสนา ควรจะเคารพเรื่องเพศ ควรจะเคารพเรื่องหลักจริยศาสตร์ บางอย่างในสังคม

สิ่งที่ Charlie Hebdo ทำคือการข้าม หรือท้าทายเส้นเหล่านี้ ที่สังคมบอกว่าสิ่งเหล่านี้มันไม่ใช่เสรีภาพในการแสดงออก (Freedom of Expression) แต่ว่าสิ่งที่ชาร์ลีเอ็บโดทำคือการล้ำเส้น a joke too far การจะมาถึงจุดนี้ได้ เราต้องมองตัวการสีเสียด ในสิ่งที่ชาร์ลีเอ็บโดทำว่ามีรากในยุโรป ซึ่งทำให้เรามองเห็นเป็นกระจกของวิธีคิดเรื่องเสรีภาพในการแสดงออกในยุโรปได้เหมือนกัน

การสีเสียด มีที่มาจากนิยายปรัมปราของกรีซจากเทพเจ้าไดโอนีซุส (Dionysus) คือตัวไดโอนีซุสเป็นเทพแห่งการทำลายล้างคือ ทำลายล้าง establishment อะไรที่สังคมยึดถือ เป็นธรรมเนียม เป็นจรรยา เป็นสิ่งที่ดีงาม ตัวไดโอนีซุสมีแนวโน้มที่จะล้อเลียนและถากถาง ทำให้เห็นว่า สิ่งที่เราเห็นว่าดีงามอีกหน้าหนึ่งมันคืออะไร เพราะฉะนั้นตัวไดโอนีซุสเองต่อมาจึงเป็นที่มาของเทศกาลที่เรียกว่า dionysian rites ซึ่งคือการเฉลิมฉลองการละเมิดหลักศีลธรรมจรรยาในสังคมเป็นระยะเวลาสั้น ๆ ในช่วงพิธีกรรมนั้น

กระทั่งถึงช่วงยุคกลางในยุโรปที่ศาสนาคริสต์มีบทบาทมากขึ้นพิธีกรรมนี้ได้ถูกห้าม ถึงขั้นห้ามหัวเราะที่เกินงามมากๆ ซึ่งการหัวเราะที่เกินงามมากๆ มันจะบ่อนทำลายศาสนา คุณต้องเป็นศาสนิกที่สำรวม โดยตัวศาสนาคริสต์เองในช่วงแรกได้รับอิทธิพลมาจากพิธีกรรมไดโอนีเซียนเล็กน้อย จะมีพิธีกรรมอย่างเทศกาลตูดคือ พิธีกรรมที่อนุญาตให้คนละเมิดเกณฑ์ทางสังคมบางอย่างที่คนยึดถือกัน รวมถึงทำลายขั้นของชนชั้นบางอย่างในสังคมลง เช่นมีการสลับบทบาท ผู้ชายแต่งเป็นผู้หญิงในพิธีกรรมนั้น ผู้หญิงแต่งเป็นผู้ชายและทำพฤติกรรมแบบผู้ชายได้ พระเองก็ทำพฤติกรรมเช่นฆราวาสพฤติกรรมอย่างเช่นเต้นรำ ร้องเพลง ดื่มเหล้า นี่คือทำให้เห็นว่าการสีเสียดมันพัฒนามา โดยมีรากฐานแบบนี้  

ในช่วงที่ยุโรปผ่านยุคกลางมามันกลายเป็นว่า การถางถางเสียดสีมันเปลี่ยนไปจากตัวพฤติกรรมกลายมาเป็น คำพูด ฉะนั้นคำพูด จึงเป็นคำพูดที่มาพร้อมๆ กับภูมิปัญญา และความฉลาด ซึ่งมันแสดงว่าถ้าคุณต้องการมีบทสนทนากับคู่สนทนาได้ในร้านน้ำชาในช่วงที่ยุโรปผ่านยุคกลางมาแล้ว คุณจะต้องมีบทสนทนาที่ชาญฉลาด เป็นการพูดจาตลกๆ ที่มันฉลาดๆ ได้ เพราะฉะนั้นการสีเสียดมันถูกเห็นเป็นเครื่องมือของปัญญาชนบางอย่าง เช่นจะเห็นได้จากขบวนการปัญญาชนบางอย่างที่ต่อต้านฝ่าย establishment ทั้งหลายใช้การเสียดสีล้อเลียนลงในสื่อสิ่งพิมพ์ ซึ่งหมายความว่าตัวการล้อเลียนเองมันแบกเอากระเป๋าทางประวัติศาสตร์อันนี้มาและเติบโตในบริบทใหญ่ในยุโรปซึ่งมันสู้กับศาสนา ทีนี้เวลาที่คุณสู้กับศาสนาเครื่องมืออันหนึ่งที่คนชอบใช้กันคือ การเสียดสีมันทำให้สิ่งศักดิ์สิทธิ์ กลายเป็นสิ่งที่ไม่ศักดิ์สิทธิ์ การสู้กับศาสนจักรที่ใหญ่ การเสียดสีล้อเลียนมันจึงมีบทบาทแบบนี้ ตลกเสียดสีแบบนี้มันเป็น การต่อต้านอำนาจในยุโรป เป็นการต่อสู้เพื่อจะหลุดพ้นยุคกลาง ซึ่งอำนาจที่ต่อสู้ด้วยคือ อำนาจจากศาสนจักร

ตอนที่ดิฉัน อ่านบทความของอาจารย์ ‘ชัยวัฒน์’ จบ ดิฉันเป็นคนหนึ่งที่ส่งจดหมายไปหาอาจารย์ชัยวัฒน์ คือเวลาที่อาจารย์เรียกร้องให้มีการเคารพสิ่งศักดิ์สิทธิ์ อยากให้มีพื้นที่ที่ศักดิ์สิทธิ์ และเป็นพื้นที่ซึ่งเราจะไม่ไปแตะต้องด้วยตลกล้อเลียน คำถามที่เกิดขึ้นก็คือ เหตุการณ์เกิดขึ้นในพื้นที่ซึ่งคือยุโรป สิ่งที่เกิดขึ้นคือ คุณกำลังเอาโลกทัศน์แบบที่ยุโรปบอกว่าผ่านมาแล้ว เคยต่อสู้จนสิ้นสุดไปแล้วกับศาสนา แล้วก็บอกว่าโลกทัศน์แบบนี้มันกลับมาใหม่ เพราะฉะนั้นคนในยุโรปจึงไม่ยอมเพราะ เขาให้พื้นที่กับโลกแบบยุคกลางไม่ได้

สิ่งสำคัญคือ เราต้องดูว่าการล้อเลียนเสียดสีมันเกิดขึ้นที่ไหน คือเกิดขึ้นที่พื้นที่ในยุโรป พื้นที่ทางประวัติศาสตร์มันเป็นแบบไหน คือมันเป็นประวัติศาสตร์ที่อาศัย joke อาศัยการเสียดสีล้อเลียนในการสู้กับศาสนจักร ฉะนั้นสิ่งที่เกิดขึ้นก็คือ ฝรั่งเศสเป็นประเทศที่ยอมรับในเสรีภาพในการแสดงออกแล้ว สังคมมันเจริญก้าวหน้าแล้ว การที่จะให้กลับไปยอมรับการเคารพรูปปั้น สิ่งศักดิ์สิทธิ์ เท่ากับว่าเป็นการพาสังคมสู่การก้าวถอยหลังกลับไป จึงอยากพาให้ดูภาพใหญ่ในยุโรปซึ่งไปไกลกว่าดีเบทเรื่องเสรีภาพในการสื่อสารเสรีภาพในการแสดงความเห็น สิ่งที่เกิดขึ้นกับ Charlie Hebdo มันเป็นการเตะหมาเข้าปากหมู ต้องบอกว่าตอนนี้ยุโรปมีความกลัวเรื่องความเสื่อม การตกต่ำของอำนาจยุโรป

ความกลัวของยุโรป และความล้มเหลวในการสร้างสังคมที่มีความหมาย กับคนหลายกลุ่ม

ความกลัวประจวบเหมาะกับกระแสชาวมุสลิม ที่อพยพมาจากแอลจีเรีย ซึ่งเคยเป็นเมืองขึ้นของฝรั่งเศส ทั้งหมดนี้ทำให้ชาวยุโรปจำนวนหนึ่งมีท่าทีที่จะมองว่าเป็น Islamization มีนวนิยายเล่มหนึ่งที่เพิ่งเขียนขึ้นมาและเป็นประเด็นให้โต้เถียงกันมาก็คือในเนื้อหามันพูดถึงว่าฝรั่งเศสในปี 2022 จะมีประธานาธิบดีเป็นชาวมุสลิมคนแรกและบังคับใช้กฎหมายชารีอะฮ์ ทีนี้ข้อสรุปของนักเขียนไม่ได้เป็นข้อสรุปแบบฝ่ายขวาที่กลัวชาวมุสลิม แต่ข้อสรุปของเขาคือ สมมุติว่าความไม่เท่าเทียมกันทางเศรษฐกิจที่มีอยู่ ถ้ามันมีการบังคับใช้กฎหมายแบบนี้ มันจะจำกัดพวกนายทุนหน้าเลือดได้หรือไม่ นี่คือโจทย์ของเขา แต่พวกฝ่ายขวาเอานวนิยายเล่มนี้ไปตีความในอีกแบบหนึ่งว่า เราจะถูกกระแสอิสลามครอบงำยุโรป ทำไงดีว่ะ ซึ่งอาการ paranoid นี่มันประจวบกับอาการกลัวการตกต่ำของอารยะธรรมยุโรปขนานใหญ่

การเกิดกรณีที่สื่ออย่าง Charlie Hebdo ถูกโจมตี ยิ่งเป็นการตอกย้ำในจินตนาการของฝ่ายขวาในยุโรปให้พวกเค้ารู้สึกจริงยิ่งขึ้น ตอนแรกเพียงแค่กลัวกระแสผู้อพยพชาวมุสลิม ทั้งๆ ที่ชาวมุสลิมในฝรั่งเศส และในปารีสเองเป็น คนกลุ่มน้อยมาก มีฐานะยากจนไม่ได้รับสวัสดิการอย่างเท่าเทียมกับชาวฝรั่งเศสเอง ฉะนั้นสิ่งเหล่านี้มันต้องข้ามกับจินตนาการที่มีของผู่คนในฝรั่งเศส และในยุโรป

นั่นหมายความว่าตอนนี้เรากำลังเผชิญกับ Fundamentalism กับ extremism ทั้งสองฝ่าย สิ่งที่กำลังเจอคือ คนที่ส่องกระจกกันเอง เราจะเจอกับคนที่โกรธกับการถูกเหยียดหยาม โกรธกับการถูกhumiliated และใช้ความรุนแรงโต้กลับ และเมื่อเกิดเหตุแบบนี้ ยิ่งเป็นการเสริมจินตนาการว่าต่อไปนี้เราต้องทำอะไรบางอย่างเพื่อเพื่อป้องกันการครอบงำบางอย่างของอิสลามในยุโรป เพราะฉะนั้นไม่เป็นที่น่าแปลกใจเลยว่าจะมีโพลล์ออกมาว่าในปี 2017 มีโอกาสที่ผู้นำทางฝ่ายขวาอย่าง ‘ฌอง-มารี เลอ เป็น’ อาจจะขึ้นมาเป็นประธานาธิบดีของฝรั่งเศส คนนี้เป็นฝ่ายขวาที่ไม่ใช่ ‘ซาร์กอซี’ ซึ่งเป็นฝ่ายขวากลาง หากว่า  ‘ฌอง-มารี เลอ เป็น’ ขึ้นมาเป็นประธานาธิบดีเมื่อไหร่ดอฉันคิดว่าชาวมุสลิมในฝรั่งเศสจะประสบความยุ่งยากไม่น้อย

ฉะนั้นอยากที่ประเด็นไว้ประเด็นไว้อีกนิดหน่อยคือ เมื่อเช้าดิฉันอ่านข่าวและรู้สึกโกรธกับข่าวพระพม่ากลุ่ม 696 ซึ่งเป็นพระกลุ่มชาตินิยม ซึ่งออกมาพูดในสาธารณะว่า “ตัวแทน UN ที่เข้ามารายงานสถานการณ์ชาวโรฮิงญาในพม่าเป็น กระหรี่ คือเป็นการใช้ภาษา sexist ในการเหยียดคนไม่เห็นด้วยกับตนเอง คำถามก็คือ นี่มันไม่ใช่ปรากฎการณ์ที่เกิดขึ้นเฉพาะในสังคมมุสลิม หรือเกิดขึ้นในสังคมยุโรปเท่านั้น แต่ภาวะแบบสุดโต่งแบบนี้นี้มันกำลังเกิดขึ้นในหลายที่ทั่วโลก ซึ่งมันสะท้อนอารมณ์ความรู้สึกบางอย่างของคนในโลก มันสะท้อนความกลัว ความไม่แน่นอนในชะตากรรม และรวมถึงความล้มเหลวในการสร้างสังคมที่มีความหมายกับคนหลายกลุ่ม

ภาพความคิดความฝันแสนบรรเจิด
จะพริ้งเพริศเพียงใดก็ไร้ค่า
สิทธิความเป็นคนบนมายา
ถูกกดขี่บีฑาด้วยโทษทัณฑ์

เมื่อมุ่งหมายป้ายความผิดปิดทางสู้
ด้วยลบหลู่ก้าวล่วงสรวงสวรรค์
จึ่งทวยเทพเทวามารวมกัน
แล้วฟาดฟันฟันฟาดจนขาดใจ

ด้วยสิทธิ์เสียงเพียงไพร่ไร้แรงต้าน
ตุลาการแปลงสารสร้างเงื่อนไข
สิทธิการประกันตนบนหลักใด
ฤากดไว้ให้บอบช้ำต้องจำยอม

ภาพความคิดความฝันแสนบรรเจิด

จะพริ้งเพริศเพียงใดก็ไร้ค่า
สิทธิความเป็นคนบนมายา
ถูกกดขี่บีฑาด้วยโทษทัณฑ์

เมื่อมุ่งหมายป้ายความผิดปิดทางสู้
ด้วยลบหลู่ก้าวล่วงสรวงสวรรค์
จึ่งทวยเทพเทวามารวมกัน
แล้วฟาดฟันฟันฟาดจนขาดใจ

ด้วยสิทธิ์เสียงเพียงไพร่ไร้แรงต้าน
ตุลาการแปลงสารสร้างเงื่อนไข
สิทธิการประกันตนบนหลักใด
ฤากดไว้ให้บอบช้ำต้องจำยอม

............................................

สมยศ ชีวิตที่ผ่านไป 2 ปีในคุมขัง
กับความผิดที่ถูกยัดเยียด

แสดงออกอย่างชัดแจ้งถึงสิทธิความเป็นคน
ของพลเมืองประเทศตอแหล

๐๐๐๐

ข้าพเจ้าคุ้นเคยกับคุณสมยศตั้งแต่ปี 2549 หลังทหารยึดอำนาจ
พบปะแลกเปลี่ยนความคิดกันหลายครั้งในหลายกิจกรรม
ขอชื่นชมที่คุณสุกัญญาและลูกชายมีความเข้มแข็ง สง่างามในสังคม
ยังระลึกถึงคุณสมยศเสมอ

วันหนึ่งข้างหน้าเราคงได้พบกันพร้อมๆกับคุณสมยศ

Paul Unter

เมื่อประเพณีเก่าแก่และคุณค่าดั้งเดิมถูกอ้างเพื่อสร้างความเจ็บปวดให้กับผู้หญิงในอียิปต์ด้วยการตัดอวัยวะกระตุ้นเร้าทางเพศ (FGM) ตั้งแต่ช่วงย่างเข้าวัยรุ่น ผู้รณรงค์ต่อต้าน FGM เผยว่าแม้จะมีกฎหมายห้ามแต่คนก็ยังทำกันมาก เรื่องนี้จึงเป็นประเด็นจากความไม่เท่าเทียมกันทางเพศที่ฝังรากลึกและต้องรณรงค์สร้างความตระหนักไปด้วย

29 ม.ค. 2558 หลังจากมีกรณีที่แพทย์ในอียิปต์ถูกตัดสินให้มีความผิดฐานทำให้ผู้หญิงเสียชีวิตจากการขลิบอวัยวะเพศสตรี (FGM) เป็นครั้งแรกจากการตัดสินของศาลอุทธรณ์เมื่อวันจันทร์ที่ผ่านมา ทำให้เกิดการตั้งคำถามว่าประเทศอียิปต์ซึ่งประกาศให้การขลิบอวัยวะเพศสตรีเป็นเรื่องผิดกฎหมายไปแล้วตั้งแต่ปี 2551 แต่เหตุใดยังคงมีการขลิบอยู่ และดูเหมือนว่าในทางสถิติแล้วอียิปต์เป็นประเทศที่มีการให้ผู้หญิงต้องขลิบมากเป็นอันดับหนึ่งของโลก

ในคดีที่ถูกตัดสินเมื่อวันจันทร์ที่ผ่านมานอกจากแพทย์ผู้ทำการขลิบอวัยวะเพศแล้วบิดาของเด็กสาวอายุ 13 ปี ที่เป็นคนสั่งให้เธอไปขลิบก็ถูกตัดสินให้มีความผิดเช่นกันแต่ด้วยโทษที่เบาลงคือให้ใช้แรงงานหนักเป็นเวลา 3 เดือน ส่วนแพทย์ชื่อรัสลัน ฟาดล์ ถูกจำคุกโทษฐานฆาตกรรมและประกอบการศัลยกรรมที่ผิดกฎหมาย

เรื่องนี้นับเป็นชัยชนะของกลุ่มที่ต่อต้านการขลิบอวัยวะเพศหญิงในอียิปต์ ซึ่งแม้ว่าจะมีกฎหมายสั่งห้ามไปแล้วในปี 2551 แต่ก็ไม่เคยมีผู้ใดถูกสั่งลงโทษเมื่อฝ่าฝืนข้อห้าม

ซาอุด อาบู เดย์เยห์ ที่ปรึกษาองค์กรอิควอลิตี้นาว (Equality Now) ซึ่งเป็นองค์กรด้านสิทธิมนุษยชนและสิทธิสตรีกล่าวว่า คำตัดสินครั้งนี้ถือเป็นประวัติศาสตร์ เป็นบทเรียนสำหรับผู้ที่ต้องการให้มีการขลิบอวิยวะเพศหญิงในอียิปต์

องค์กรยูนิเซฟระบุว่าผู้หญิงในอียิปต์ที่มีอายุระหว่าง 15-49 ปี ร้อยละ 91 ถูกขลิบอวัยวะเพศนับเป็นจำนวน 27.2 ล้านคนจากการสำรวจในปี 2556 ซึ่งนับว่าเป็นจำนวนที่มากที่สุดในโลกเมื่อเทียบกับประเทศอื่นๆ แม้ว่าจะเคยมีกฎหมายห้ามในเรื่องนี้แล้วตั้งแต่ปี 2551 แต่ก็ยังคงมีการขลิบอย่างกว้างขวางในอียิปต์และมีการรายงานการกระทำเกี่ยวกับเรื่องนี้น้อยมาก โดยแม้ว่าจะมีการฟ้องร้องในเรื่องนี้แต่ก็มีโอกาสน้อยมากที่เรื่องจะไปถึงชั้นศาลเพราะอัยการท้องถิ่นจำนวนมากเชื่อว่าเรื่องการขลิบเป็นเรื่องส่วนบุคคล

ผู้คนในอียิปต์เชื่อว่าการขลิบอวัยวะเพศหญิงเพื่อห้ามไม่ให้ผู้หญิงมีความรู้สึกทางเพศจะทำให้ผู้หญิงมีโอกาสคบชู้น้อยลง แต่จริงๆ แล้วถือเป็นการกระทำที่อันตรายและสร้างความเจ็บปวดแก่สตรี แต่หลายครอบครัวในอียิปต์ก็ยังคงเลือกจะให้มีการขลิบต่อไปโดยไม่สนใจกฎหมายเพราะเชื่อว่าเป็นเรื่องสำคัญทางจริยธรรม รวมถึงคิดว่าเป็นประเพณีที่ดีงามที่อนุรักษ์กันมานาน ในอียิปต์ยุคปัจจุบันมีการขลิบผู้หญิงทั้งแบบที่นำส่วนคลิตอริสออกอย่างเดียวรวมถึงบางกรณีมีการนำส่วนของแคมเล็กออกด้วย ซึ่งส่วนใหญ่จะถูกสั่งให้ขลิบในช่วงอายุ 9 ถึง 13 ปี แต่ก็มีบางรายที่ถูกขลิบตั้งแต่ 9 เดือน

ดีนา อาเดล ผู้สื่อข่าวเว็บไซต์โกลบอลโพสต์เผยแพร่ประสบการณ์ของผู้หญิงชาวอียิปต์ที่เคยถูกขลิบ ผู้หญิงที่ชื่อโซมายาเล่าว่าในตอนที่เธออายุ 12 ปี คือราว 20 ปีที่แล้วเธอเคยถูกบอกแบบเดียวกับเด็กผู้หญิงคนอื่นๆ ว่าการขลิบเป็นพิธีกรรมที่จะทำให้เธอกลายเป็นผู้หญิงเต็มตัวและถือเป็นการ "ทำให้บริสุทธิ์" โซมายาเล่าเรื่องตอนที่เธอถูกขลิบในมุมที่ชวนสยดสยอง เธอบอกว่าเธอรู้สึกเจ็บปวดมากมีเลือดอยู่เต็มไปหมด หลังจากหมอนำส่วนคลิตอริสของเธอออกแล้วเธอก็สลบไป เมื่อโซมายาฟื้นขึ้นก็พบว่ายังคงมีเลือดอยู่เต็มไปหมดและเธอนอนอยู่บนพื้นเพราะหมอไม่อยากให้เลือดของเธอเปื้อนเฟอร์นิเจอร์

มีการถกเถียงว่าประเพณีการขลิบนี้เริ่มตั้งแต่เมื่อใด คนจำนวนมากเชื่อว่าเริ่มมาตั้งแต่ในยุคที่อียิปต์ยังคงปกครองโดยฟาห์โร จากบันทึกในประวัติศาสตร์โดยนักภูมิศาสตร์กรีกชื่อสตราโบผู้ไปเยือนอียิปต์ช่วงปี 518 ระบุว่ามีการขลิบทั้งเพศชายและหญิงเกิดขึ้นในอียิปต์ซึ่งถือเป็นการบันทึกถึงการขลิบเป็นครั้งแรกในประวัติศาสตร์

อย่างไรก็ตาม ประเพณีการขลิบในอียิปต์มีคนมองว่าเป็นหน้าที่ทางศาสนาโดยมีทั้งชาวมุสลิมและชาวคริสต์ไปขลิบ แม้ว่าผู้นำทางศาสนาอิสลามในอียิปต์จะเคยกล่าวต่อต้านการขลิบในปี 2549 ที่ผ่านมา

ขณะที่บางส่วนก็มองว่าการขลิบเป็นเรื่องที่ดีในด้านสุขภาวะ แต่ อิมาม อันวาร์ นรีแพทย์ของอียิปต์กล่าวว่าจริงๆ แล้วการขลิบอวัยวะเพศสตรีกลับส่งผลเสียในระยะยาวทั้งการติดเชื้อ การไม่สามารถมีลูก และเกิดปัญหาในการคลอดได้ นอกจากนี้ยังส่งผลในช่วงหลังขลิบใหม่ๆ ที่อาจจะทำให้เกิดการเลือดออกมากเกินไป ความยากลำบากในการปัสสาวะ หรือบางครั้งก็ทำให้เสียชีวิตได้

นอกจากนี้ในกรณีของโซมายา เธอเล่าว่าการขลิบทำให้เธอเจ็บปวดในการมีเพศสัมพันธ์และทำให้ไม่เต็มใจที่จะเปิดเผยในเรื่องอารมณ์และเรื่องเพศทำให้ชีวิตครอบครัวเธอกับสามีพังทลาย

ผู้หญิงในอียิปต์มีชีวิตค่อนข้างลำบาก มีผู้หญิงในอียิปต์มากกว่าร้อยละ 99 บอกว่าเคยถูกล่วงละเมิดทางเพศแบบใดแบบหนึ่งมาก่อน แม้ว่ารัฐธรรมนูญใหม่ในอียิปต์จะระบุเรื่องสิทธิสตรีโดยสนับสนุนให้ได้รับการศึกษาและส่งเสริมการเข้าร่วมดำรงตำแหน่งทางการเมืองแต่ก็ยังคงมีการใช้ความรุนแรงต่อสตรีและมีการเหมารวมทางเพศอยู่

สิ่งที่เกิดขึ้นเหล่านี้ทำให้นักกิจกรรมส่วนหนึ่งมองว่ากฎหมายไม่สามารถเป็นทางออกได้เสมอไปเพราะผู้คนยังมีความเชื่อว่าการให้ผู้หญิงขลิบเป็นเรื่องดีหรือมีความจำเป็นแม้กระทั่งตัวเจ้าหน้าที่อัยการเองทำให้ไม่มีการสั่งฟ้องคดีนี้และก่อนหน้านี้ในกรณีของแพทย์รัสลัน ฟาดล์ เขาและพ่อของเด็กสาวเคยถูกตัดสินให้พ้นผิดมาก่อน จนกระทั่งมีการตัดสินไปในอีกทางหนึ่งในชั้นศาลอุทธรณ์

วิวัน โฟอาด ผู้รณรงค์ต่อต้านการขลิบในสตรีกล่าวว่า กลุ่มผู้นำศาสนาและผู้นำชุมชนมีส่วนในการทำให้คนเชื่ออย่างผิดๆ ว่า ถ้าหากไม่ขลิบผู้หญิงจะทำให้พวกเธอกลายเป็นคนที่เสพติดกามารมณ์ แต่ตัวเธอเองคิดว่าความเชื่อแบบนี้แสดงให้เห็นความไม่เท่าเทียมกันระหว่างหญิงกับชายที่หยั่งรากลึกในทางวัฒนธรรมอียิปต์จากความคิดที่ว่า ผู้ชายควรจะควบคุมผู้หญิงและสัญชาตญาณทางธรรมชาติของพวกเธอ

การต่อสู้ในเรื่องนี้จึงไม่ใช่แค่เรื่องกฎหมาย แต่โฟอาดบอกว่ายังต้องมีการสร้างความตระหนักรู้ให้กับสังคมว่าการขลิบอวัยวะเพศผู้หญิงเป็นสิ่งที่ผิด และยังควรมีการเสริมพลังให้กับผู้หญิงในสังคมอียิปต์มากขึ้น นอกจากนี้โฟอาดมองว่าการขลิบอวัยวะเพศผู้หญิงยังส่งผลทางลบต่อวิถีชีวิตของผู้ชายเองด้วย เช่นในเรื่องความสัมพันธ์อย่างในกรณีของโซมายา

โซมายาเลิกกับสามีในขณะที่ตั้งครรภ์และมีอายุเพียง 19 ปี ตั้งแต่นั้นมาเธอต้องเลี้ยงลูกด้วยตัวเองจนกระทั่งปัจจุบันลูกของโซมายาอายุได้ 11 ปีแล้ว ซึ่งเป็นช่วงอายุที่หญิงชาวอียิปต์หลายคนถูกกดดันให้ขลิบ แต่โซมายาบอกว่าเธอจะไม่ทำกับเด็กคนนี้แบบเดียวกับที่แม่ของเธอเคยทำไว้กับเธอ

เรียบเรียงจาก

For the first time, Egypt has convicted a doctor for female genital mutilation, Globalpost, 26-01-2015
http://www.globalpost.com/dispatch/news/regions/middle-east/egypt/150126/historic-moment-FGM-egypt-first-conviction

Despite first conviction, female genital mutilation remains common in Egypt, Gobalpost, 27-01-2015
http://www.globalpost.com/dispatch/news/regions/middle-east/egypt/150126/fgm-trial-egypt-laws-of-men

ถอดคำบรรยายฉบับเต็ม งานเสวนาทำความเข้าใจปรากฏการณ์ Charlie Hebdo ในประเทศฝรั่งเศส พิจิตรา ชี้  Hate speech มีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา ขึ้นอยู่กับการรับรู้ของสังคม และสิ่งที่ท้าทายคือเราอยู่ในโลกที่เชื่อกันคนละแบบ

หมายเหตุ : เมื่อวันที่ 22 ม.ค. 2558 ที่ห้อง ร.102  ชั้น 1 คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ท่าพระจันทร์ ได้มีการจัดงานเสวนาวิชาการ “ทำความเข้าใจปรากฎการณ์ Charlie Hebdo ในประเทศฝรั่งเศส” โดยคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ซึ่งมีวิทยากรทั้งหมด 3 คน ประกอบด้วย ชัยวัฒน์ สถาอานันท์ อาจารย์ประจำคณะรัฐศาตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาตร์ พิจิตรา ศุภสวัสดิ์กุล อาจารย์ประจำคณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และจันจิรา สมบัติพูนศิริ อาจารย์ประจำคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ดำเนินรายการโดย จิติภัทร พูนขำ อาจารย์ประจำคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ภายในงานมีผู้สนใจเข้าร่วมการเสวนา ราว 150 คน

ประชาไทถอดความคำบรรยายฉบับเต็มของวิทยากรแต่ละคน รวมทั้งช่วงตอบคำถาม แบ่งเป็น 4 ตอน โดยในตอนนี้เป็นคำบรรยายของ พิจิตรา ศุภสวัสดิ์กุล

พิจิตรา ศุภสวัสดิ์กุล : ปัญหาว่าด้วยเรื่อง ความพร่าเลือนของเส้นแบ่ง และการแยกแยะ Hate speech ของสังคม

ความพร่าเลือนของเส้นแบ่ง Freedom of expression กับ Hate speech และความไม่ธรรมดาของภาพการ์ตูน

ประเด็นในเรื่องของเสรีภาพในการแสดงออก กับ hate speech ได้มีการถกเถียงกันมานาน งานวิจัยที่เราเคยทำก็ได้เข้าไปศึกษาในเรื่องนี้ด้วย แน่นอนว่าเรื่อง Hate speech ถือเป็นกฏเหล็กของคนทำงานสื่อพอสมควร เพราะเรามอง สื่อมีอิทธิพลค่อนข้างมาก และสามารถสร้างบรรทัดฐาน เหมารวม และสร้างอคติไปถึงกลุ่มบุคคลต่างๆ ได้ด้วย แม้เราจะไม่เคยรู้จักกลุ่มบุคคลเหล่านนั้นมาก่อน  แต่อาจจะเป็นเพราะสื่อที่เข้ามามีส่วนที่สร้างบรรยากาศของความเกลียดชัง และตอกย้ำมากขึ้นเรื่อยๆ เราสามารถพัฒนา Hate speech ให้ไปถึงขั้น Hate crime ได้ หรือเราอาจจะสามารถใช้ความรุนแรงกับบุคคลแปลกหน้าได้ แม้เราจะไม่รู้จักเขาเป็นการส่วนตัว เพียงแต่เพราะถูกจัดเป็นส่วนหนึ่งของกลุ่มนั้น เราก็อาจจะมีความเกลียดชังต่อเขาไปแล้ว

จากที่ทำการศึกษาเราพบว่า หลายครั้งสื่อพยายามจะอ้างว่าตัวเองมีเสรีภาพในการสื่อสาร เราสามารถที่จะแสดงออกอะไรก็ได้ ซึ่งเป็นพื้นฐานของสังคมในระบอบประชาธิปไตย แต่ท้ายที่สุดแล้วถ้าการแสดงออกนั้นกลายเป็น Hate speech ก็จะเท่ากับว่าสื่ออ้างประชาธิปไตย หรือเสรีภาพในการแสดงออก เพื่อทำลายประชาธิปไตย จากที่เราทำการรวบรวมข้อมูลเฉพาะประเทศไทยพบว่า ในสื่อสิ่งพิมพ์จะมีภาพการ์ตูนที่โดดเด่นออกมาคือ ภาพการ์ตูนล้อการเมือง ซึ่งดูแล้วเหมือนจะเป็นอะไรที่เบา แต่ก็ไม่เบา แม้จะไม่ใช่ภาพตัดต่อทางคอมพิวเตอร์ แต่มันมีความลุมลึกทางวัฒนธรรมอยู่ เพียงภาพเดียวมันสามารถสะท้อนทัศนคติ และอคติอยู่ในนั้น ซึ่งเป็นทัศนคติที่เหมารวม

สิ่งที่เราค้นพบคือ ภาพการ์ตูนมีพลังค่อนข้างมาก เมื่อแทบกับภาพตัดต่อ หรือคำพูด ข้อถกเถียงที่ตามมาในเรื่องของ Hate speech คือ โดยตัวมันเองมันเป็นอะไรที่ขึ้นอยู่กับบริบทของสังคมด้วย เป็นไปตามบริบทของสังคม เปลี่ยนไปตามบริบทของสังคม และกาลเวลา สมัยก่อนเราพูดถึง “เจ๊ก” คำนี้อาจจะเป็น Hate speech ในช่วงนั้น แต่ในสมัยนี้เด็กรุนใหม่อาจจะไม่ได้รู้สึกอะไร เพราะมันเปลี่ยนไปตามสภาพสังคม ประวัติศาสตร์ และบริบท นอกจากเรายังพบว่า แต่ละสังคมจะการสถาปนาความศักดิ์สิทธิ์ ในกลุ่มของตัวเอง หรือในสังคมตัวเองที่แตกต่างกับสังคมอื่น นอกจากสถาปนาความศักดิ์สิทธิ์ที่แตกต่างกัน ขณะเดียวกันแต่ละสังคมก็จะมีสิ่งที่ห้าม สิ่งที่ล่วงละเมิดไม่ได้ เป็นข้อห้ามต่างๆ ซึ่งก็แตกต่างกันเช่นกัน

สิ่งที่ทำให้ Hate speech ทำงานได้ดีมาก หมายถึงมีประสิทธิภาพในการสร้างความเกลียดชังคือ การใช้ Hate speech โดยที่มีความรักอยู่ในนั้นด้วย และสิ่งที่เราเจอคือ ความเกลียดชังจะพัฒนาเป็นอารมณ์ที่รุนแรงมาก เมื่อมีใครก็ตามมาทำอะไรกับคนที่เราบูชา หรือคนที่เรารัก ซึ่งเป็นสัญญะของกลุ่ม หรือสัญญะความเป็นพวกพ้อง อย่างตอนที่เราทำวิจัยก็ได้มีการศึกษาสื่อของทั้งฝั่งเสื้อเหลือง และฝั่งเสื้อแดง จะเห็นว่าถ้ามีการด่าทอ เสียดสี พอๆ กัน แต่ถ้าเป็นการเสียดที่มีเป้าหมายเป็น ระบบ ระบอบก็จะไม่สร้างความโกรธเท่ากับ การเสียดสีที่ตัวบุคคลที่เขารู้สึกรัก

Hate speech ที่เราพบเจอ ไม่ได้หมายความว่า มีการใช้เพียงครั้งเดียวแล้วสามารถกระตุ้นทำให้เกิดอาชญากรรมได้ แต่ว่าต้องมีการสะสม มีการล้อเลียนเสียดสีไปเรื่อยๆ จนกระทั้งถึงระดับที่มีการสร้างทัศนคติที่มีการแบ่งแยกพวกเขาพวกเรา เมื่อถึงจุดหนึ่งเมื่อเกิดเหตุการณ์น้ำผึงหยดเดียว ซึ่งมักเกิดขึ้นง่ายท่ามการสถานการณ์ที่เราได้รับข้อมูลข่าวสารไม่ครบ และมีความหวาดกลัวและความหวาดระแวงเกิดขึ้น เมื่อเกิดเหตุการณ์ที่เป็นความรุนแรง แม้จะเป็นเหตุการณ์เล็กๆ มันสามารถที่จะกระตุ้นคนในสังคมให้ออกมาปะทะกันได้

Market place of idea ที่มีมารยาทเข้ามากำกับ

กลับมาในเรื่องของเส้นแบ่งระหว่างเสรีภาพในการแสดงออกกับ Hate speech เรื่องนี้ขึ้นอยู่กับแต่ละสังคมว่าจะมีมุมมองต่อมันอย่างไร ถ้ามองว่าสังคมมีเสรีภาพฉะนั้นทุกคนสามารถแสดงออกได้ แล้วเมื่อแสดงออกมันจะเกิดพื้นที่ ซึ่งเรียกว่าเป็นตลาดของความคิดเห็น และกลไกตลาดทางความคิดมันจะคัดกรองเองว่า อุดมการณ์หรือความคิดใดควรจะดำรงอยู่ในสังคมตัวเอง นี่ก็เป็นแนวคิดแบบ Market place of idea ซึ่งเชื่อว่าทุกคนมีเสรีภาพในการแสดงออก และถ้าใครมีการแสดงออกซึ่งความคิดเห็นที่แย่ๆ ความคิดเห็นเหล่านี้มันจะหายไปเองเพราะมันมีความคิดเห็นอื่นๆ เข้ามาแย้ง ซึ่งแนวคิดลักษณะนี้เด่นชัดมากที่ประเทศสหรัฐอเมริกา แต่จริงๆแล้วแม้ว่าอเมริกาจะเชิดชูเสรีภาพในการแสดงออก และ Market place of idea ขนาดไหน แต่ในองค์กรย่อยๆ เช่น สถาบันการศึกษาเองก็จะมีการควบคุม ไม่ให้ใครก็ได้สามารถพูดอะไรก็ได้ อาทิ ห้ามเหยียดสีผิว ห้ามเหยียดเพศ แม้ว่าจะมีเสรีภาพมากขนาดไหน แต่ก็มีสิ่งที่เรียกว่ามารยาทเข้ามากำกับ

Charlie hebdo ในฐานะบทเรียนที่สำคัญ และความท้าทายในโลกที่โยงใยถึงกัน

สำหรับกรณีของ Charlie hebdo เป็นซึ่งนิตยสารซึ่งมีที่มาจากนิตยสาร Hara-kiri ซึ่งเป็นนิตยสารที่ค่อนข้างสุดขั้ว มีภาพล้อเลียนในลักษณะของการเหยียดเพศ และก็ถูกรัฐบาลสั่งห้ามพิมพ์จนในที่สุดก็เปลี่ยนมาเป็น Charlie hebdo สิ่งที่เรากำลังเผชิญหลังจากกรณีบุกยิงสำนักพิมพ์ Charlie hebdo คือข้อถกเถียงที่ตามมาจากนักวิชาการหลายๆ คน ซึ่งกล่าวว่า คุณค่า หรือวัฒนธรรมของชาวฝรั่งเศส ซึ่งเชื่อในเสรีภาพในการสื่อสาร และนิตยสารฉบับนี้ก็มีจุดยืนลักษณะนี้ และไม่ได้เสียดสีเฉพาะ ศาสนาอิสลาม แต่เสียดสีทุกศาสนา

ถามว่า Charlie hebdo ถูกดำเนินคดีหรือไม่ ก็เคยแต่ท้ายที่สุด ศาลก็ตัดสินบนคุณค่าแบบฝรั่งเศสคือ ให้คุณค่ากับเสรีภาพในการสื่อสาร และการที่เขาสื่อสารก็เป็นคุณค่าส่วนหนึ่งของสังคมฝรั่งเศสด้วย ทั้งนี้ศาลก็ไม่ได้ตัดสินโดยเหมารวมทั้งหมด แต่ดูหน้าปกเป็นรูปๆ ไป และคำตัดสินของศาลคือ ศาลไม่ได้มองว่าภาพที่มีผู้ฟ้องร้องเป็นภาพที่ดูหมิ่นศาสนาอิสลาม แต่เป็นการต่อต้านผู้ก่อการร้าย กระนั้นก็ตามแม้การสื่อสารจะไม่ได้พุ่งเป้าไปที่ศาสนา แต่การสื่อสารมีภาพที่ไปกระทบกับศาสนาคือ มีภาพของศาสดามูฮัมหมัด

ถึงที่สุดกรณีนี้ของ Charlie hebdo เป็นจุดเล็กๆ จุดหนึ่งที่กลายกระจายตัวไปทั่วโลก และตอนนี้ความรุนแรงก็ยังดำเนินอยู่ ทำให้ผู้คนมาฆ่าบนฐานความเชื่อที่ต่างกัน และความเชื่อที่ต่างกันก็มีมุมมองที่ต่างกัน คุณค่าของสังคมก็ต่างกัน เพราะฉะนั้นสิ่งที่เกิดขึ้นมันเกิดขึ้นในสังคมที่มีวิธีคิดอีกแบบหนึ่ง และในสังคมมุสลิมก็มีวิธีคิดอีกแบบหนึ่ง สิ่งที่มุสลิมบอกคือ สื่อย่อมมีเสรีภาพในการแสดงออก แต่บอกรู้สึกว่ามีความเป็น 2 มาตรฐานในการแสดงออกของสื่อด้วย เขามองว่าสื่อสร้างทัศนคติที่แย่ๆ กับคนมุสลิม  ขณะเดียวกันในฝั่งรัฐเองก็เริ่มหันมาควบคุมสื่อมากขึ้นเช่นใน ออสเตเรียก็มีการห้ามเผยแพร่ภาพบางภาพ ซึ่งมีลักษณะต่อต่านคนยิว นี่คือภาพสะท้อนของโลกเสรีที่รัฐเริ่มมีการดูแล และระมัดระวังมากขึ้น

สิ่งที่เราเจออยู่ในตอนนี้คือ สมดุลระหว่างโลกหนึ่งที่เชื่อในเสรีภาพในการแสดงออก และอีกโลกหนึ่งที่เชื่อคุณค่าของเขา และยิ่งตอนนี้เราอยู่ในสังคมออนไลน์ที่ทุกอย่างเชื่อมโยงถึงกันหมด นี่คือความท้าทายที่เรากำลังเผชิญ

ถอดคำบรรยายฉบับเต็ม งานเสวนาทำความเข้าใจปรากฏการณ์ Charlie Hebdo ในประเทศฝรั่งเศส พิจิตรา ชี้  Hate speech มีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา ขึ้นอยู่กับการรับรู้ของสังคม และสิ่งที่ท้าทายคือเราอยู่ในโลกที่เชื่อกันคนละแบบ

หมายเหตุ : เมื่อวันที่ 22 ม.ค. 2558 ที่ห้อง ร.102  ชั้น 1 คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ท่าพระจันทร์ ได้มีการจัดงานเสวนาวิชาการ “ทำความเข้าใจปรากฎการณ์ Charlie Hebdo ในประเทศฝรั่งเศส” โดยคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ซึ่งมีวิทยากรทั้งหมด 3 คน ประกอบด้วย ชัยวัฒน์ สถาอานันท์ อาจารย์ประจำคณะรัฐศาตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาตร์ พิจิตรา ศุภสวัสดิ์กุล อาจารย์ประจำคณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และจันจิรา สมบัติพูนศิริ อาจารย์ประจำคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ดำเนินรายการโดย จิติภัทร พูนขำ อาจารย์ประจำคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ภายในงานมีผู้สนใจเข้าร่วมการเสวนา ราว 150 คน

ประชาไทถอดความคำบรรยายฉบับเต็มของวิทยากรแต่ละคน รวมทั้งช่วงตอบคำถาม แบ่งเป็น 4 ตอน โดยในตอนนี้เป็นคำบรรยายของ พิจิตรา ศุภสวัสดิ์กุล

พิจิตรา ศุภสวัสดิ์กุล : ปัญหาว่าด้วยเรื่อง ความพร่าเลือนของเส้นแบ่ง และการแยกแยะ Hate speech ของสังคม

ความพร่าเลือนของเส้นแบ่ง Freedom of expression กับ Hate speech และความไม่ธรรมดาของภาพการ์ตูน

ประเด็นในเรื่องของเสรีภาพในการแสดงออก กับ hate speech ได้มีการถกเถียงกันมานาน งานวิจัยที่เราเคยทำก็ได้เข้าไปศึกษาในเรื่องนี้ด้วย แน่นอนว่าเรื่อง Hate speech ถือเป็นกฏเหล็กของคนทำงานสื่อพอสมควร เพราะเรามอง สื่อมีอิทธิพลค่อนข้างมาก และสามารถสร้างบรรทัดฐาน เหมารวม และสร้างอคติไปถึงกลุ่มบุคคลต่างๆ ได้ด้วย แม้เราจะไม่เคยรู้จักกลุ่มบุคคลเหล่านนั้นมาก่อน  แต่อาจจะเป็นเพราะสื่อที่เข้ามามีส่วนที่สร้างบรรยากาศของความเกลียดชัง และตอกย้ำมากขึ้นเรื่อยๆ เราสามารถพัฒนา Hate speech ให้ไปถึงขั้น Hate crime ได้ หรือเราอาจจะสามารถใช้ความรุนแรงกับบุคคลแปลกหน้าได้ แม้เราจะไม่รู้จักเขาเป็นการส่วนตัว เพียงแต่เพราะถูกจัดเป็นส่วนหนึ่งของกลุ่มนั้น เราก็อาจจะมีความเกลียดชังต่อเขาไปแล้ว

จากที่ทำการศึกษาเราพบว่า หลายครั้งสื่อพยายามจะอ้างว่าตัวเองมีเสรีภาพในการสื่อสาร เราสามารถที่จะแสดงออกอะไรก็ได้ ซึ่งเป็นพื้นฐานของสังคมในระบอบประชาธิปไตย แต่ท้ายที่สุดแล้วถ้าการแสดงออกนั้นกลายเป็น Hate speech ก็จะเท่ากับว่าสื่ออ้างประชาธิปไตย หรือเสรีภาพในการแสดงออก เพื่อทำลายประชาธิปไตย จากที่เราทำการรวบรวมข้อมูลเฉพาะประเทศไทยพบว่า ในสื่อสิ่งพิมพ์จะมีภาพการ์ตูนที่โดดเด่นออกมาคือ ภาพการ์ตูนล้อการเมือง ซึ่งดูแล้วเหมือนจะเป็นอะไรที่เบา แต่ก็ไม่เบา แม้จะไม่ใช่ภาพตัดต่อทางคอมพิวเตอร์ แต่มันมีความลุมลึกทางวัฒนธรรมอยู่ เพียงภาพเดียวมันสามารถสะท้อนทัศนคติ และอคติอยู่ในนั้น ซึ่งเป็นทัศนคติที่เหมารวม

สิ่งที่เราค้นพบคือ ภาพการ์ตูนมีพลังค่อนข้างมาก เมื่อแทบกับภาพตัดต่อ หรือคำพูด ข้อถกเถียงที่ตามมาในเรื่องของ Hate speech คือ โดยตัวมันเองมันเป็นอะไรที่ขึ้นอยู่กับบริบทของสังคมด้วย เป็นไปตามบริบทของสังคม เปลี่ยนไปตามบริบทของสังคม และกาลเวลา สมัยก่อนเราพูดถึง “เจ๊ก” คำนี้อาจจะเป็น Hate speech ในช่วงนั้น แต่ในสมัยนี้เด็กรุนใหม่อาจจะไม่ได้รู้สึกอะไร เพราะมันเปลี่ยนไปตามสภาพสังคม ประวัติศาสตร์ และบริบท นอกจากเรายังพบว่า แต่ละสังคมจะการสถาปนาความศักดิ์สิทธิ์ ในกลุ่มของตัวเอง หรือในสังคมตัวเองที่แตกต่างกับสังคมอื่น นอกจากสถาปนาความศักดิ์สิทธิ์ที่แตกต่างกัน ขณะเดียวกันแต่ละสังคมก็จะมีสิ่งที่ห้าม สิ่งที่ล่วงละเมิดไม่ได้ เป็นข้อห้ามต่างๆ ซึ่งก็แตกต่างกันเช่นกัน

สิ่งที่ทำให้ Hate speech ทำงานได้ดีมาก หมายถึงมีประสิทธิภาพในการสร้างความเกลียดชังคือ การใช้ Hate speech โดยที่มีความรักอยู่ในนั้นด้วย และสิ่งที่เราเจอคือ ความเกลียดชังจะพัฒนาเป็นอารมณ์ที่รุนแรงมาก เมื่อมีใครก็ตามมาทำอะไรกับคนที่เราบูชา หรือคนที่เรารัก ซึ่งเป็นสัญญะของกลุ่ม หรือสัญญะความเป็นพวกพ้อง อย่างตอนที่เราทำวิจัยก็ได้มีการศึกษาสื่อของทั้งฝั่งเสื้อเหลือง และฝั่งเสื้อแดง จะเห็นว่าถ้ามีการด่าทอ เสียดสี พอๆ กัน แต่ถ้าเป็นการเสียดที่มีเป้าหมายเป็น ระบบ ระบอบก็จะไม่สร้างความโกรธเท่ากับ การเสียดสีที่ตัวบุคคลที่เขารู้สึกรัก

Hate speech ที่เราพบเจอ ไม่ได้หมายความว่า มีการใช้เพียงครั้งเดียวแล้วสามารถกระตุ้นทำให้เกิดอาชญากรรมได้ แต่ว่าต้องมีการสะสม มีการล้อเลียนเสียดสีไปเรื่อยๆ จนกระทั้งถึงระดับที่มีการสร้างทัศนคติที่มีการแบ่งแยกพวกเขาพวกเรา เมื่อถึงจุดหนึ่งเมื่อเกิดเหตุการณ์น้ำผึงหยดเดียว ซึ่งมักเกิดขึ้นง่ายท่ามการสถานการณ์ที่เราได้รับข้อมูลข่าวสารไม่ครบ และมีความหวาดกลัวและความหวาดระแวงเกิดขึ้น เมื่อเกิดเหตุการณ์ที่เป็นความรุนแรง แม้จะเป็นเหตุการณ์เล็กๆ มันสามารถที่จะกระตุ้นคนในสังคมให้ออกมาปะทะกันได้

Market place of idea ที่มีมารยาทเข้ามากำกับ

กลับมาในเรื่องของเส้นแบ่งระหว่างเสรีภาพในการแสดงออกกับ Hate speech เรื่องนี้ขึ้นอยู่กับแต่ละสังคมว่าจะมีมุมมองต่อมันอย่างไร ถ้ามองว่าสังคมมีเสรีภาพฉะนั้นทุกคนสามารถแสดงออกได้ แล้วเมื่อแสดงออกมันจะเกิดพื้นที่ ซึ่งเรียกว่าเป็นตลาดของความคิดเห็น และกลไกตลาดทางความคิดมันจะคัดกรองเองว่า อุดมการณ์หรือความคิดใดควรจะดำรงอยู่ในสังคมตัวเอง นี่ก็เป็นแนวคิดแบบ Market place of idea ซึ่งเชื่อว่าทุกคนมีเสรีภาพในการแสดงออก และถ้าใครมีการแสดงออกซึ่งความคิดเห็นที่แย่ๆ ความคิดเห็นเหล่านี้มันจะหายไปเองเพราะมันมีความคิดเห็นอื่นๆ เข้ามาแย้ง ซึ่งแนวคิดลักษณะนี้เด่นชัดมากที่ประเทศสหรัฐอเมริกา แต่จริงๆแล้วแม้ว่าอเมริกาจะเชิดชูเสรีภาพในการแสดงออก และ Market place of idea ขนาดไหน แต่ในองค์กรย่อยๆ เช่น สถาบันการศึกษาเองก็จะมีการควบคุม ไม่ให้ใครก็ได้สามารถพูดอะไรก็ได้ อาทิ ห้ามเหยียดสีผิว ห้ามเหยียดเพศ แม้ว่าจะมีเสรีภาพมากขนาดไหน แต่ก็มีสิ่งที่เรียกว่ามารยาทเข้ามากำกับ

Charlie hebdo ในฐานะบทเรียนที่สำคัญ และความท้าทายในโลกที่โยงใยถึงกัน

สำหรับกรณีของ Charlie hebdo เป็นซึ่งนิตยสารซึ่งมีที่มาจากนิตยสาร Hara-kiri ซึ่งเป็นนิตยสารที่ค่อนข้างสุดขั้ว มีภาพล้อเลียนในลักษณะของการเหยียดเพศ และก็ถูกรัฐบาลสั่งห้ามพิมพ์จนในที่สุดก็เปลี่ยนมาเป็น Charlie hebdo สิ่งที่เรากำลังเผชิญหลังจากกรณีบุกยิงสำนักพิมพ์ Charlie hebdo คือข้อถกเถียงที่ตามมาจากนักวิชาการหลายๆ คน ซึ่งกล่าวว่า คุณค่า หรือวัฒนธรรมของชาวฝรั่งเศส ซึ่งเชื่อในเสรีภาพในการสื่อสาร และนิตยสารฉบับนี้ก็มีจุดยืนลักษณะนี้ และไม่ได้เสียดสีเฉพาะ ศาสนาอิสลาม แต่เสียดสีทุกศาสนา

ถามว่า Charlie hebdo ถูกดำเนินคดีหรือไม่ ก็เคยแต่ท้ายที่สุด ศาลก็ตัดสินบนคุณค่าแบบฝรั่งเศสคือ ให้คุณค่ากับเสรีภาพในการสื่อสาร และการที่เขาสื่อสารก็เป็นคุณค่าส่วนหนึ่งของสังคมฝรั่งเศสด้วย ทั้งนี้ศาลก็ไม่ได้ตัดสินโดยเหมารวมทั้งหมด แต่ดูหน้าปกเป็นรูปๆ ไป และคำตัดสินของศาลคือ ศาลไม่ได้มองว่าภาพที่มีผู้ฟ้องร้องเป็นภาพที่ดูหมิ่นศาสนาอิสลาม แต่เป็นการต่อต้านผู้ก่อการร้าย กระนั้นก็ตามแม้การสื่อสารจะไม่ได้พุ่งเป้าไปที่ศาสนา แต่การสื่อสารมีภาพที่ไปกระทบกับศาสนาคือ มีภาพของศาสดามูฮัมหมัด

ถึงที่สุดกรณีนี้ของ Charlie hebdo เป็นจุดเล็กๆ จุดหนึ่งที่กลายกระจายตัวไปทั่วโลก และตอนนี้ความรุนแรงก็ยังดำเนินอยู่ ทำให้ผู้คนมาฆ่าบนฐานความเชื่อที่ต่างกัน และความเชื่อที่ต่างกันก็มีมุมมองที่ต่างกัน คุณค่าของสังคมก็ต่างกัน เพราะฉะนั้นสิ่งที่เกิดขึ้นมันเกิดขึ้นในสังคมที่มีวิธีคิดอีกแบบหนึ่ง และในสังคมมุสลิมก็มีวิธีคิดอีกแบบหนึ่ง สิ่งที่มุสลิมบอกคือ สื่อย่อมมีเสรีภาพในการแสดงออก แต่บอกรู้สึกว่ามีความเป็น 2 มาตรฐานในการแสดงออกของสื่อด้วย เขามองว่าสื่อสร้างทัศนคติที่แย่ๆ กับคนมุสลิม  ขณะเดียวกันในฝั่งรัฐเองก็เริ่มหันมาควบคุมสื่อมากขึ้นเช่นใน ออสเตเรียก็มีการห้ามเผยแพร่ภาพบางภาพ ซึ่งมีลักษณะต่อต่านคนยิว นี่คือภาพสะท้อนของโลกเสรีที่รัฐเริ่มมีการดูแล และระมัดระวังมากขึ้น

สิ่งที่เราเจออยู่ในตอนนี้คือ สมดุลระหว่างโลกหนึ่งที่เชื่อในเสรีภาพในการแสดงออก และอีกโลกหนึ่งที่เชื่อคุณค่าของเขา และยิ่งตอนนี้เราอยู่ในสังคมออนไลน์ที่ทุกอย่างเชื่อมโยงถึงกันหมด นี่คือความท้าทายที่เรากำลังเผชิญ